Blog
Label:
Open of gesloten samenwerken met BIM?
Samenwerking is een essentieel aspect van elk bouwproject. De BIM-werkmethodiek is een krachtig hulpmiddel om communicatie en coördinatie tussen projectpartners te verbeteren, van ontwerp naar uitvoering voor beheer en onderhoud. In deze blog lees je wat open en gesloten BIM betekenen, wat de verschillen zijn en welke afwegingen je kunt maken als keuze voor jouw project.
Het verschil tussen open en gesloten BIM laat zich goed vergelijken met een open deur of een gesloten deur. Een open deur nodigt uit tot samenwerking en flexibiliteit. Een gesloten deur houdt alles binnen één systeem, georganiseerd, maar beperkt de toegang.
In deze blog:
Tip:
Wat is BIM ook alweer? Lees de blog: BIM: Wat is het NIET?
Wat is open of gesloten BIM?
Er zijn grofweg twee manieren om met BIM samen te werken. Bij open BIM wisselen projectpartners informatie uit via open standaarden, ongeacht het merk of de versie van de software. Bij gesloten BIM werken alle projectpartners in hetzelfde softwareprogramma, dat gekoppeld is aan een specifiek formaat van dezelfde leverancier. Hieronder de definities op een rij.
Definitie:
Open BIM = Een manier van samenwerken in de bouwsector waarbij projectpartners met verschillende softwareprogramma’s informatie kunnen uitwisselen via open standaarden, zoals bijvoorbeeld BCF en IFC.
Gesloten BIM = Een manier van samenwerken in de bouwsector waarbij alle projectpartners gebruikmaken van hetzelfde softwareprogramma en dezelfde bestandsformaten. Dit wordt ook wel platform-specifieke BIM genoemd.
Bij open BIM wordt gebruikgemaakt van open standaarden. Dit zijn standaarden zonder intellectueel eigendom van een leverancier en publiek beschikbaar voor iedereen die ze wil gebruiken.
Een open standaard moet bovendien aan duidelijke criteria voldoen. Het gaat hierbij om het gebruik van een open licentie, ontwikkeling via een transparant proces met inspraak en ondersteuning door meerdere leveranciers. In Nederland vindt deze erkenning plaats door het Forum Standaardisatie.
Definitie:
Open standaard = Een standaard die publiek beschikbaar is en vrij van licentierechten kan worden toegepast, gebruikt en gehanteerd. De term wordt vooral gebruikt bij hard- en software.
Een voorbeeld van een open standaard is IFC (Industry Foundation Classes). IFC is een open bestandsformaat waarmee projectpartners BIM-modellen kunnen uitwisselen tussen verschillende softwareprogramma’s. Het bevat zowel de driedimensionale geometrie als de data van de gebruikte bouwelementen, weergegeven in het BIM-model.
Aanvulling:
De Nederlandse overheid hanteert het ‘pas toe of leg uit’-beleid, waarbij open standaarden verplicht zijn voor digitale gegevensuitwisseling, tenzij er een zwaarwegende reden is om daarvan af te wijken.
Een gesloten standaard is daarentegen eigendom van een specifieke softwareleverancier en kan alleen gebruikt worden met toestemming of betaling. Voor het openen of wijzigen van een bestandsformaat is altijd de native (originele) software nodig waarin het formaat is gemaakt.
Definitie:
Gesloten standaard = Een standaard die afhankelijk is van een specifiek softwareprogramma. Voor gebruik is altijd de native (originele), vaak betaalde software vereist waarin het formaat is gemaakt.
Een voorbeeld van een gesloten standaard is het Revit-formaat van Autodesk. Dit formaat werkt optimaal binnen de eigen software. Gebruikers zijn daardoor afhankelijk van Autodesk voor updates, ondersteuning en compatibiliteit met andere programma’s. Vanuit Revit, net als vanuit veel andere softwarepakketten, kan wel geëxporteerd worden naar de open standaard IFC.
Aandachtspunt:
Houd er rekening mee dat je altijd het oorspronkelijke bestandsformaat, bijvoorbeeld het Revit-formaat, nodig hebt om de bron te bewerken (bijvoorbeeld bij een wijziging). Dit is belangrijk om de kwaliteit en consistentie van de gegevens te waarborgen vanuit het originele formaat.
Voor- en nadelen van open en gesloten BIM
Beide vormen van samenwerken hebben duidelijke voordelen én risico’s. Er bestaat geen universeel juiste keuze, ook al verschillen softwareleveranciers en marktpartijen daar soms stevig over van mening. Uiteindelijk gaat het om een bewuste afweging die projectpartners samen met de opdrachtgever in een project maken.
Open BIM bevordert interoperabiliteit (uitwisselbaarheid) en voorkomt vendor lock-in (afhankelijkheid van specifieke software). Het vergroot de transparantie en versterkt de communicatie tussen projectpartners. Tegelijkertijd vraagt het gebruik van open BIM meer deskundigheid en ervaring. Bij onzorgvuldig gebruik kunnen kwaliteitsverlies, inconsistenties of conflicten in de BIM-modellen ontstaan.
Gesloten BIM garandeert de integriteit, consistentie en veiligheid van de informatie in de BIM-modellen. Doordat iedereen in hetzelfde softwareprogramma werkt, is de kans op technische fouten kleiner. Dit kan nuttig zijn als specifieke functies nodig zijn die open standaarden niet ondersteunen, maar daar staat tegenover dat werken in één softwareprogramma kan leiden tot isolatie en beperkte flexibiliteit. In de praktijk wordt regelmatig bij gesloten BIM vooral alleen naar de ontwerpfase gekeken, waardoor de opvolgende fasen minder aandacht krijgen. In veel projecten wordt in de uitvoering, het beheer en onderhoud namelijk wél uitgegaan van open BIM. Dit gebrek aan aansluiting kan leiden tot duplicatie van werk, extra kosten of zelfs faalkosten.
Over het algemeen heeft open BIM op de lange termijn en over meerdere fasen meer voordelen dan gesloten BIM, omdat het meer flexibiliteit, transparantie en uitwisselbaarheid biedt. Open BIM maakt het bovendien makkelijker om verschillende disciplines en expertises te integreren in het ontwerpproces en zo de brug te slaan naar uitvoering, beheer en onderhoud.
Open BIM bevordert de samenwerking en communicatie tussen de betrokken partijen in een project, terwijl gesloten BIM vooral controle en beveiliging biedt over de informatie.
Wanneer kies je wat?
De keuze voor open of gesloten BIM hangt af van de aard, omvang en complexiteit van het project, maar ook van de vaardigheden en voorkeuren van de projectpartners. Daarnaast speelt de opdrachtgever een belangrijke rol. Wat in het contract of BIM-protocol is vastgelegd kan bepalend zijn.
Gesloten BIM komt vooral voor in de ontwerpfase, waarbij het Autodesk Revit-formaat vaak de standaard is. Voor gesloten BIM is het noodzakelijk dat alle projectpartners in hetzelfde softwareprogramma werken. Wanneer één projectpartner hiervan afwijkt, bijvoorbeeld een architect die werkt met Graphisoft Archicad, is integraal samenwerken alleen mogelijk via open BIM.
Wanneer in de ontwerpfase bewust voor gesloten BIM wordt gekozen, is het belangrijk dat de betrokken projectpartners ook rekening houden met de opvolgende fasen. In uitvoering en beheer wordt immers vaak uitgegaan van open BIM. Het is belangrijk dat de opdrachtgever afspraken over de samenwerking opneemt in het BIM-protocol als onderdeel van het contract.
In de praktijk wordt vaak gekozen voor gesloten BIM in de ontwerpfase en voor open BIM in de uitvoeringsfase, waar verschillende systemen samenkomen en de dataset toegankelijk moet blijven. Voor beheer en onderhoud geldt dat de opdrachtgever zowel de native bestandsformaten als de open bestandsformaten nodig heeft. Formeel maakt dit deel uit van het projectdossier, maar het is verstandig dit contractueel te borgen in het BIM-protocol. Daarbij is vooral de informatie van belang die in de ILS (Informatieleveringsspecificatie) is vastgelegd als onderdeel van de projectopdracht.
De keuze voor open of gesloten BIM is dus altijd afhankelijk van het soort project en de voorkeur van de opdrachtgever. Er bestaat geen eenduidig antwoord op wat beter is. Het gaat om een bewuste afweging tussen flexibiliteit of zekerheid.
Tip:
Nieuwsgierig welke vorm van BIM het beste past bij jouw project? Plan een afspraak!